Escribo sobre a violencia social, a exercida sobre colectivos, sobre grupos sociais amplos e que con frecuencia é invisible. A literatura pode escarvar no pozo da desmemoria para revelar vidas de persoas que non importaron a ninguén. A novela As malas mulleres segue a vida das presas no cárcere da Galera, na Coruña, entre 1863 e 1865, a través dunha rapaza, Sisca, personaxe de ficción baseado nunha traxedia ocorrida en 1953. Concepción Arenal e Juana de Vega ensinaban a ler ás presas até prohibírllelo o alcaide. Como facer falar a mulleres sen voz? Nos capítulos de “O mudo coro das malas mulleres” toman prestada a voz de Rosalía de Castro que cantou a vida e as penas das mulleres dun modo que as mulleres –e non só– fixeron seu. Atrevinme a imaxinar mágoas só entrevistas nos poemas de Rosalía. Tamén podería chamarse “O coro das lobas” pois Pepa a Loba estaba presa na Galera neses anos.
Iníciase este encontro cun breve repaso da historia do cinema galego, desde o seu nacemento ata a actualidade.
Nunha segunda parte, xa con filmes propios, abordarase diferentes cuestións do proceso de creación dunha obra cinematográfica.
O 17 de maio de 1963 celebrouse por vez primeira o Día das Letras Galegas, unha conmemoración que cumpre seis décadas e que foi medrando en recoñecemento. Somos un país que ten como día grande a festa da cultura en idioma propio e que, durante a ditadura franquista, soubo crear empresas e iniciativas para manter a cultura e a lingua galegas vivas. Sen as iniciativas deses galeguistas de alén e aquén mar hoxe a nosa historia sería outra.
O galego conta hoxe cunha presenza moi reducida na prensa escrita. Tan só un dos medios diarios en papel entre a decena de cabeceiras que se imprimen en Galicia está redactado en lingua galega. Ademais, só é posíbel escoitar, de norte a sur, e de leste a oeste do país, unha soa emisora en lingua galega, a radio pública. O mesmo acontece coa televisión. Por que o galego fica cinguido a medios dixitais? Por que non logra penetrar no resto de medios de comunicación se existe un público potencial? En galego, por que non? Analizamos os retos do galego nos medios de comunicación.
A literatura é coma o sal, que utilizado nas proporcións axeitadas reforza os sabores. Literatura é gastronomía forman un binomio perfectamente relacionado. En múltiples ocasións a literatura bota man de símiles gastronómicos para contar, imaxinar, crear mundos… A gastronomía apóiase cada vez máis na literatura para lles poñer alma aos seus pratos. A literatura mostra os sabores, os recendos… da palabra cociñada a lume maino; asemade, a gastronomía é a lectura sublime das posibilidades dos produtos alimenticios. Talvez o primeiro punto en común entre ambas sexa a súa data de nacemento: ambas as dúas naceron co ser humano coma unha necesidade.
En Galicia, literatura e gastronomía son como xemelgas univitelinas que ata sufriron xuntas o menosprezo e o silencio. Hoxe, dende as feridas, dáse unha eclosión de ambas, favorecida polo contexto socio-cultural. A arte tamén precisa de medios para sobrevivir. Trataremos de facer un percorrido un tanto aleatorio por algúns dos trazos comúns entre estas dúas ramas da arte.
