Arquivos: Palestras

Dentro da constelación de eximios creadores da cultura e dos valedores da identidade galega insértase Alfonso Daniel Rodríguez Castelao a quen lle deron a vida en 1886, en Rianxo.

Enfrontouse el cos límites da realidade e tentou trasladala á arte e á escrita, comprendela, para logo transformala e perfeccionala. El amais acrecentou o noso ben común.

Xa en vida se lle recoñeceu o seu enxeño na arte gráfica (no humorismo de “Cousas da vida”) que amosou desde 1914, na pintura (Premio na exposición de Belas Artes en Madrid en 1915) e na literatura. El conxugou o debuxo e o texto coa creación do microrrelato en 1918 que el denomina “Cousa”. Asemade, converteuse nun eximio narrador. A edición en 1926 dos relatos titulado Cousas e ilustrado por el mesmo conságrano. Persoeiro polifacético sempre tentou conectar co pobo. Sentiu a voz desas xentes, debuxou para elas, escribiu para elas e deulles dignidade ao trasladar á prensa os seus rostros e os seus pensamentos na serie de humor “Cousas da vida”. Eses miles de debuxos é o catálogo de persoas galegas mais ampla da arte. Eses lectores, esas xentes, identificáronse con eses debuxos e co que expresaban e que logo eran comentados e celebrados. Por iso gozou de estima e de popularidade: “son cousas da vida por Castelao” dicía a xente. A súa convicción de demócrata obrigouno a tentar darlle participación aos exluídos política e do poder. Como republicano, federalista e galeguista por coherencia ética loitará por unha España confederal na que Galicia poida despregar as súas potencialidades; por iso será o deputado do galeguismo nas Cortes da Segunda República e entrégase nese proxecto político da conquista dun Estatuto de Autonomía para Galicia. Un logro do pobo conquistado o 28 de xuño de 1936, pero interrompido polas armas dos intolerantes. El puxo a súa arte e súa voz ao servizo do goberno da República e os seus tres álbums de guerra convertírono no artista mais admirado e reproducido na prensa internacional. Eses debuxos foron amosados ao mundo en reproducións e logo expostos en Moscova, en Nova York, na Habana en Montevideo e en Buenos Aires. Con todo, a obsesión de Castelao será a tramitación e aprobación polas Cortes do Estatuto de Autonomía interrompido en 1936. Para defender os dereitos de Galicia o nacionalista galego solidario publicará no exilio, en 1944, o ensaio político Sempre en Galiza e creará o Consello de Galiza e, finalmente, conseguirá o 9 de novembro de 1945 que nas Cortes celebradas en México se aprobe ese Estatuto galego. É moito o que lle debemos. O seu enterro en xaneiro de 1950 en Bos Aires, no exilio, foi apotéotico. Converteuse nun mito. Aos poucos foi asomando en Galicia na ditadura a súa obra e a súa actitude ética exemplar. Na ditadura dedicóuselle o segundo ano do Día das Letras Galegas en 1964. Amosouse daquela en Galicia só unha parte de Castelao o mesmo que na celebración dos 25 anos da súa morte, en 1975.

A democracia outorgoulle a Galicia un Estatuto de Autonomía e o pobo puido elixir o primeiro Parlamento de Galicia e un goberno propio. O Parlamento decidiu traer os restos de Castelao para ser enterrado no Panteón de galegas e galegos ilustres en Bonaval o 28 de xuño de 1984. Volveu ser homenaxeado, sen censura, en 2000 con motivo dos 50 anos do seu cabodano.

El é o personaxe mais coñecido por todos e o pobo galego escolleuno a el como un dos seus símbolos.

Mostraremos cales foron as contribucións máis importantes na empresa de construír un corpus da lírica popular galega desde 1745 ata a actualidade; informaremos tamén da obra dos distintos compiladores de melodías desde 1888 ata a actualidade.

Neste século XXI no que privilexiamos as narrativas audiovisuais, seguimos precisando crear as nosas propias imaxes, configurar un discurso propio que nos faga visibles, que amplíe perspectivas. A transmisión oral contribúe a recoñecernos nunha identidade, nunha tradición que se vai transformando ao ritmo da sociedade na que vivimos e, ao tempo, responde a esa arela de permanecer no tempo a través da memoria. Cómpre recoñecer a pegada da oralidade nas diferentes manifestacións literarias galegas contemporáneas, esa necesidade de contar a vida coas palabras que nos permiten sentila. Atendendo ás novas formas da literatura e ao diálogo entre xéneros, prestarémoslle atención, non só ao legado oral, senón á creación actual e aos camiños que se abren, de que maneira nos sentimos parte dunha lingua, dunha cultura.

Celebremos a oralidade. O que se di, o que se conta e o que se canta. Na oralidade habita a lingua e con ela o nome de todas as emocións posibles. Falaremos diso e coñeceremos unhas cantas persoas singulares que nos deixaron en herdo o máis valioso tesouro: todo o seu saber.